İşe İade Davası Şartları Nelerdir?
İşe davası açabilmek için Kanun’da öngörülen birtakım şartların mevcut olması gerekmektedir. Belirtilen şartların sağlanması halinde işçinin işe iade davası açma hakkı doğacaktır.
a.Tarafların 4857 sayılı İş Kanunu’na veya 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi olması ve işçinin belirsiz süreli bir iş akdi ile çalışması gerekmektedir:
İşe iade davasının ilk şartı işçinin 4857 sayılı İş Kanunu’na veya 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi bir sözleşme aracılığıyla belirsiz süreli olarak işverenle hizmet ilişkisi kurmasıdır.
b.İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi Gerekmektedir:
İşe iade davasının bir diğer şartı feshin işveren tarafından gerçekleştirilmesidir. Bu fesih geçerli veya haklı bir nedene dayanmamalıdır. İşçinin istifa etmesi halinde Kanun işe iade davası açmanın mümkün olmadığını düzenlemektedir.
c. İşyerinde En Az 30 İşçi Çalıştırılması Gerekmektedir:
Belirli veya belirsiz süreli, tam veya kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan tüm işçilerin fesih tarihindeki sayısı dikkate alınarak hesaplama yapılması gerekmektedir. Aynı iş kolunda, aynı işverene ait farklı işyerlerinde çalışan tüm işçiler bu hesaplamaya dahildir.
d. İşçinin En Az 6 Aylık Kıdemi Bulunması Gerekmektedir:
İşçinin aynı işverene ait farklı işyerlerinde de olsa en az 6 aylık kıdeminin bulunması, yani işveren adına en az 6 ay çalışması işe iade davası açabilmesinin şartlarındandır.
e. İşçinin İşveren Vekili Olmaması Gerekmektedir:
İşe iade davasının son şartı işçinin Kanunen işveren statüsüne sahip olmamasıdır. Bu statüye sahip olan işveren vekillerinin dava açma hakları bulunmamaktadır.
İşe İade Davasında Zorunlu Arabuluculuk Uygulaması:
İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesi uyarınca 01.01.2018 tarihinden itibaren ikame edilecek işe iade davalarında zorunlu arabuluculuk uygulaması getirilmiştir. Arabuluculuk sürecindeki usuli işlemlerin yerine getirilmesi işe iade davası için zorunlu bir ön şarttır. Tarafların zorunlu arabuluculuk kapsamında, mahkemeye gitmeden anlaşma imkanları mevcut olup çok kısa sürede sonuç alınabilmesi mümkündür. Anlaşmanın sağlanamaması halinde ise işe iade davası açılabilmektedir.
İşe İade Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme?
İşe iade davalarında görevli mahkeme iş mahkemeleridir.
Taraflar arasında özel bir yetki sözleşmesi bulunmadıkça, İş Mahkemeleri Kanunu’nun 6. maddesi uyarınca; işveren gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesi veya işveren birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir. Davanın hangi yetkili mahkemede açılacağı hususunda işçinin seçim hakkı bulunmaktadır. İşçiyi zor duruma sokacak ve yukarıda belirtilen seçeneklere aykırı yetki sözleşmeleri geçersizdir.
İşe İade Davasının Süresi Ne Kadardır?
İşe iade davası açma süresi fesih bildiriminin işçiye ulaştığı tarihten itibaren 30 gündür. Kanun 30 günlük süreyi hak düşürücü süre olarak düzenlemiştir. İşe iade davasının bu süre içerisinde açılması zorunludur.
Feshin Haksızlığını İspat Etmek Kimin Sorumluluğundadır?
İşe iade davalarında ispat yükü işveren üzerindedir. İşveren iş akdinin feshi için geçerli veya haklı bir sebebe dayandığını ispat etmek zorundadır. Bir yükümlülük olmamakla birlikte işçinin her zaman feshin sebebinin geçersiz veya haksız olduğunu ispatlama hakkı bulunmaktadır.
İşçi fesihte gösterilen sebeplerle bağlı olmayıp başka bir sebeple işten çıkarıldığını her zaman ispat edebilir. Mesela, işveren işçinin verimli çalışmadığını fesih gerekçesi olarak gösterip iş akdini sona erdirdiğinde, işçi iş akdinin başka bir sebeple (kişisel husumet, cinsiyet ayrımcılığı, işverenin maddi durumunun bozulması, işyerinde küçülmeye gidilmesi, eşit davranma yükümlülüğüne aykırılık) sona erdirildiğini ileri sürme imkanına sahiptir.
İşe İade Davası Sürerken İşçi Başka Bir İşte Çalışabilir Mi?
Günümüz ekonomik şartlarında bir kişinin hayatını idame ettirebilmesi için çalışması ve ekonomik bir kazanç elde etmesi gerektiği açıktır. Kanun’da bu konuda bir hüküm bulunmamakla birlikte, istikrarlı Yargıtay içtihatlarından da anlaşılacağı üzere işçi işe iade davası sürerken işçinin başka bir işte çalışması mümkündür.
İşe İade Davasının Sonuçları Nelerdir?
İşe iade davasının kabul edilmesi ve kesinleşmesinin akabinde işçi 10 gün içerisinde noter aracılığıyla(Noter aracılığıyla başvuru mecburi olmasa da ispat kolaylığı sağlaması açısından önemlidir) işe tekrar başlamak için işverene başvuru yapmalıdır. Bu başvurunun, süresi içerisinde yapılmaması halinde fesih geçerli olacaktır ve işe iade davası sonucunda kazanılan hakların kullanılması mümkün olmayacaktır.
İşveren süresi içinde yapılan başvuruyu bir ay içerisinde cevaplamak zorundadır. İşveren bu süre içerisinde, işçiyi tekrar işe başlatmazsa veya yapılan başvuruyu cevapsız bırakırsa mahkeme kararında belirtilen tazminatı ödeme yükümlülüğü altındadır. Bu tazminat en az 4 aylık, en fazla 8 aylık ücrete denk düşmektedir. Tazminat miktarın bu sınırlar içerisinde belirlenmesi mahkemenin takdirindedir. Bu ücretin yanında işveren işçiyi tekrar işe başlatsa da başlatmasa da -yukarıda belirtilen tazminat haricinde- işçinin iş akinin feshedildiği tarihten itibaren en çok 4 aylık ücretini ve diğer yan haklarını ödeme yükümlülüğü altındadır.
İşe iade davasının kabulü ve işçi tarafından usulüne uygun yapılan başvurunun işveren tarafından reddedilmesi durumunda, işçi İş Kanunu’ndan doğan kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alacağını talep edebilmektedir.
İşçiye Ödenecek Ücret Ve İşe Başlatılmaması Halinde Ödenecek Tazminatlar Hangi Tarihteki Maaşı Üzerinden Hesaplanır?
Usulüne uygun şekilde yapılan başvurunun işveren tarafından reddedilmesi yahut cevapsız bırakılması halinde :
a. İşe başlatmama tazminatı, işçinin işe başlatılmama kararının kendisine tebliğ edildiği yahut işveren tarafından cevap verilmemesi durumunda 1 aylık sürenin dolduğu tarihteki emsal işçi ücreti üzerinden hesap edilecektir.
b. İşçinin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi diğer alacakları için de a bendinde belirtilen hesaplama yöntemleri geçerli olacaktır.
İşe İade Davası Açmak İçin Avukat Tutmak Zorunlu Mudur?
Hukukumuzda iş davaları açısında avukat tutma zorunluluğu bulunmamakla birlikte sürecin sağlıklı şekilde yürütülebilmesi, hak kayıplarının önüne geçilebilmesi ve karmaşık usuli işlemlerin hukuka uygun yapılabilmesi amacıyla iş hukuku dalında uzman bir avukattan destek alınması işçi yararına olacaktır.
İşe İade Davası Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
Diğer iş davaları birkaç yıl sürebilse de işe iade davaları kanunen 2 ay içerisinde sonuçlandırılmalı ve istinaf aşaması da 1 aydan önce netilecelenmelidir. Ancak mahkemelerin iş yükü ve davaların niteliğine bağlı olarak kanunda belirtilen sürelere uyulmayarak süreç uzayabilmektedir.
İşe İade Davasında Yargılama Usulü?
İşe iade davaları yazılı yargılama usulüne göre biraz daha çabuk olan seri yargılama usulüne tabiidir.
İşe İade Davası Sürecinde Alınan İşsizlik Maaşı Geri Ödenir Mi?
İşe iade davasının tarafı olan işçi kural olarak işsizlik maaşı alabilmektedir. Fakat işe iade kararı neticesinde işçinin çalışmayarak geçirdiği 4 aylık süre karşılığında ücret ödenmesine karar verillirse alınan işsizlik maaşının 4 aylık kısmının iadesine karar verilmektedir.
AV. ÖMER FARUK EROL
